پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (ص):
سه ویژگى است که در هر کس یافت شود، ویژگى هاى ایمان کامل مى گردد:
آن که وقتى خشنود گردد، خشنودى اش او را به باطل نکشاند
و
خشمش او را به هنگام خشم، از حق برون نبرد
و
هر گاه توان یافت، به آنچه از او نیست، دست درازى نکند.
(الاصول السته عشر(ط-دارالشبستری)، ص ۳۵)
در این مقاله بررسی می کنیم که معنای ایمان چیست و نشانه ایمان واقعی و مراتب ایمان به خدا را بیان می نماییم.
پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (ص):
سه ویژگى است که در هر کس یافت شود، ویژگى هاى ایمان کامل مى گردد: آن که وقتى خشنود گردد، خشنودى اش او را به باطل نکشاند و خشمش او را به هنگام خشم، از حق برون نبرد و هر گاه توان یافت، به آنچه از او نیست، دست درازى نکند.
(الاصول السته عشر(ط-دارالشبستری)، ص ۳۵)
امام علی (ع):
ایمان هیچ کس کامل نمی شود مگر هر که را خدا دوست دارد دوست داشته باشد و آن که را خدا دشمن دارد دشمن داشته باشد.
(شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید)، ج۱۸، ص۵۱)
امام رضا (ع):
ایمان یک درجه بالاتر از اسلام است, و تقوا یک درجه بالاتر از ایمان است و به فرزند آدم چیزى بالاتر از یقین داده نشده است.
(تحف العقول، ص۴۴۵)
در مقالات گذشته معنای ثبات ایمان را نیز بررسی نمودیم.
معنای ایمان چیست ؟
(برای این که متوجه شویم معنای ایمان چیست ، به آیات قرآن کریم مراجعه می نماییم.)
خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
«الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ» (سوره انعام، آیه ۸۲)
«آنان که ایمان آورده و ایمان خود را به ستم نیامیخته اند دارای امنیت هستند و هدایت یافته اند.»
ایمان در لغت به معنای هر گونه تصدیق و باور داشتن است و در اصطلاح محققان، تصدیق به معلومات یقینی و باور قلبی به فرموده های پیامبر اکرم (ص) می باشد؛ و شناخت پیامبر (ص) از شناخت خدا جدا نیست.
خداوند قادر دانای سمیع و بصیری که پیامبران را فرستاده و قرآن را بر حضرت محمد مصطفی (ص) نازل فرموده، و واجب و مستحب و حلال و حرام مورد قبول و اتفاق امت اسلامی را بیان کرده است.
پس ایمان در بردارنده ی این مسائل است، نه کمتر و نه بیشتر، چرا که کمتر از آن ایمان محسوب نمی‌شود و بیشتر از آن کمال ایمان است نه خود ایمان.
علامت و نشانه ایمان واقعی
نشانه ایمان آن است که انسان به آنچه که باید بداند آگاه باشد، و آنچه را که گفتنی است بگوید و آنچه را انجام دادنی است عمل نموده، و از آنچه که احتراز از آن لازم است پرهیز کرده و دوری جوید. این‌ها که گفتیم «عمل صالح» نام دارد که لازمه ی ایمان و قابل افزایش و کاهش، می‌باشد و لذا عمل صالح همه جا با ایمان ذکر می شود، چنان که خداوند می فرماید:
«إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» (سوره عصر، آیه ۳)
«مگر آنان که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند (در خسران و زیان نیستند)».
مراتب ایمان به خدا
ایمان دارای مراتبی می‌باشد و کمترین آن ایمان زبانی است که خداوند در مورد آن می فرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی نَزَّلَ عَلی رَسُولِهِ» (سوره نساء، آیه ۱۳۶)
«ای مومنان، به خدا و پیامبر و کتابی که بر پیامبرش نازل کرده ایمان بیاورید».
و باز در همین مورد می فرماید:
«قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإیمانُ فی قُلُوبِکُمْ» (سوره حجرات، آیه ۱۴)
«اعراب گفتند، ما ایمان آوردیم. بگو، ایمان نیاوردید بلکه بگویید تسلیم شدیم و ایمان در قلب شما وارد نشده است.»
مرتبه ی بالاتر از آن ایمان تقلیدی است. یعنی مؤمن به آنچه که باید بدان ایمان داشته باشد ایمان قطعی دارد، ولی ایمان او قابل زوال است. البته اگر ایمان قطعی حاصل شود عمل صالح نیز به دنبال آن خواهد آمد، که خداوند می فرماید:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا» (سوره حجرات، آیه ۱۵)
«مومنان کسانی هستند که ایمان به خدا و پیامبرش داشته و دچار تردید نشده و جهاد کردند».
مرتبه ی بالاتر از این، ایمان غیبی است که خداوند در مورد آن می فرماید:
«الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ» (سوره بقره، آیه ۳)
«آنان که ایمان به غیب دارند»
این‌گونه ایمان همراه با یک نوع بصیرت درونی است و مقتضی ثبات قدم می‌باشد و گویا مؤمن حقایقی را از پشت پرده ی غیب مشاهده می کند.
مرتبه ی بالاتر از آن، ایمان کامل است که خداوند در این مورد می فرماید:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً» (سوره انفال، آیه ۲) «مومنان کسانی هستند که وقتی که نام خدا را می شنوند قلبهایشان می‌لرزد و وقتی که آیات الهی برای آن‌ها خوانده می‌شود ایمان آن‌ها افزوده می گردد» تا آنجا که می فرماید: «أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا» (سوره انفال، آیه ۴) «آن‌ها به راستی و حقیقتاً اهل ایمانند»
این ایمان همراه با یقینی است که بعداً شرح آن را خواهیم داد و عالی ترین مراتب ایمان محسوب می گردد.
در سیر و سلوک ایمانی، کمتر از ایمان غیبی، و حداقل کمتر از ایمان تقلیدی فایده‌ای ندارد. چون ایمان زبانی در حقیقت ایمان نیست که خداوند می فرماید:
«وَ ما یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِکُونَ» (سوره یوسف، آیه ۱۰۶)
«اکثر آن‌ها ایمان به خدا نیاوردند مگر آنکه مشرک هستند»
و انسان برای سیر و سلوک حتماً به ایمان بالاتری نیاز دارد. چون اگر ایمان قطعی به وجود کامل مطلق و آفریدگار جهان باشد، در پرتو این اعتقاد روح انسان آرامش پیدا کرده و سیر و سلوک برای او ممکن است و می‌تواند به آسانی و سهولت به هدف نایل گردد.
(آسانترین راه برای سیر و سلوک و تزکیه نفس، انتشارات حضور، صفحه ۲۵)
(سایت جامع فرهنگی مذهبی شهید آوینی)
دیدگاه ارزشمند خود را در مورد مقاله ی ” معنای ایمان چیست ” برای ما ارسال نموده و با تکیه بر آیات و احادیث معصومین (ع) به تکمیل شدن بحث کمک نمایید
