آشنایى با این سوره
این سوره، پنجاه و ششمین سوره از قرآن شریف است. شایسته است پیش از آغاز ترجمه و تفسیر آیات آن به نکاتى در مورد شناسنامه و ویژگىهاى کلى آن بنگریم:
1 - نام این سوره
نام این سوره از آیه 25 آن برگزیده شده است، چرا که در آن آیه از واژه «حدید» به عنوان سمبل قدرت و سودرسانى به انسان و تمدن بشرى، در کنار فرود قرآن و دیگر کتابهاى آسمانى و نیز «میزان» به عنوان سمبل قانون و فرهنگ و عدالت سخن رفته است. این واژه را به مفهوم سلاح، پیشوا و راهنما و به مصلح زمین و زمان حضرت مهدى (ع) نیز تأویل کردهاند.(180)
2 - فرودگاه آن
فرودگاه این سوره مبارکه مدینه است، و به باور مفسران و محدثان همه آیههاى آن در شهر مدینه بر قلب پرمعنویت و مصفاى پیامبر نور و عدالت فرود آمده و راهگشاى پیامبر و جامعه نوبنیاد اسلامى براى ساختن جامعهاى آباد و آزاد، و جهانى نو و پرجاذبه و در خور زندگى است.
3 - شمار آیهها و واژههاى آن
این سوره در سال پنجم از هجرت دگرگونساز پیامبر نور و آزادى به مدینه فرود آمده و داراى 28 آیه است. پارهاى نیز همین 28 آیه را 29 آیه شمردهاند.
و نیز این سوره از 534 واژه و 2376 حرف ساخته شده است.
4 - پاداش تلاوت آن
در مورد فضیلت و برترى این سوره مبارکه و پاداش پرشکوه تلاوت شایسته و بایسته آن روایات رسیده دلگرمکننده و انگیزاننده است. براى نمونه:
1 - از پیامبر گرامى آوردهاند که فرمود:
من قرأ سورة الحدید کتب من الّذین آمنوا بالله و رسوله.(181)
کسى که سوره «حدید» را تلاوت کند، از کسانى به شمار خواهد آمد، و در ردیف کسانى نامش نوشته خواهد شد، که به خدا و پیامآورش ایمان آوردهاند.
2 - در روایت دیگرى آوردهاند که: پیامبر هر شب پیش از آن که سر بر بالش نهد و بخوابد، سورههایى را که با «سبّح» و «یسبح» آغاز(182) مىگردد، همه را تلاوت مىکرد و مىفرمود:
انّ فیهن آیة افضل من الف آیة.(183)
در این سوره، آیهاى است که از هزار آیه برتر است.
3 - و نیز از حضرت باقر آوردهاند که فرمود:
من قرأ المسبحات کلّها قبل اَنْ ینام لم یمت حتى یُدرک القائم (ع)، و ان مات کان فى جوار رسول الله (ص)(184)
کسى که سورههاى چندگانه مورد اشاره را تلاوت کند، جهان را بدرود نخواهد گفت تا حضرت مهدى (ع) درک نماید، و اگر درک نکند در سراى آخرت همسایه نیاى گرانقدرش پیامبر خدا خواهد بود.
4 - از حضرت صادق آوردهاند که فرمود:
من قرأ سورة الحدید و المجادلة فى صلاة الفریضة و ادمنها لم یعذبه الله حتى یموت ابداً و لایرى فى نفسه و لا فى اهله سوءً ابداً و لا خصاصة فى بدنه.(185)
هر کس سوره «حدید» و «مجادله» را در نمازهاى واجب خویش بخواند و تلاوت آن را ادامه دهد، خداى هرگز او را عذاب نخواهد کرد تا بمیرد و در خود و خاندانش هرگز بدى نخواهد دید، و به هیچ بیمارى گرفتار نخواهد شد.
5 - دورنمایى از مفاهیم این سوره
این سوره مبارکه در مدینه بر قلب مصفاى پیامبر آزادى و عدالت فرود آمده است. این واقعیت افزون بر آن که از دیدگاه مفسران و محدثان دریافت مىگردد، از خود محتواى آیات و معارف و مفاهیم آنهانیز قابل دریافت است، چرا که این سوره نشانگر حال و هوا و شرایطى است که پیامبر به همراه مردم حق طلب به تدریج و آرام دست اندرکار پى ریزى جامعه و فضایى نو و انسانى و عادلانه و در خور شأن و کرامت انسانها است؛ به همین دلیل هم آیات بیست و نه گانه این سوره ضمن روشنگرى در جهت استوار ساختن پایههاى عقیده و باور دینى و بنیانهاى ایمان و اخلاق مردم، از مفاهیم بلند اجتماعى و سیاسى و انسانى و حقوقى جالبى سخن دارد؛ از مفاهیمى نظیر: آزادى و آزادگى انسان و نجات او از اسارت جهل و خرافه و اوهام و ستم،
ترسیم روشن و یادآورى هدف بلند وحى و رسالت که عبارت از نجات و آزادى مردم از ظلم و ظلمت و تیرگىهاى استبداد و خودکامگى و اوج بخشیدن آنها به اوج آزادى و آگاهى و روشنایى و توسعه یافتگى است.
مفاهیمى نظیر: تشویق به انفاق و رسیدگى به محرومان،
به ایجاد نهادهاى سالم مدنى نظیر سیستم سالم و ساده وام دهى بدون ربا و بهره کشى،
مسابقه در راه کسب ارزشها و پیروزى در میدان خود سازى و اصلاح جامعه و ساختن بهشت دنیا و آخرت،
دعوت به پارسایى و زهد یا بهرهدهى بیشتر به جامعه و بهرهورى اندک از آن،
هشدار از آفتهاى رشد و پیشرفت، نظیرِ بخل، فخرفروشى، چشم هم چشمى در مسابقه تجملگرایى،
نفى و نکوهش از بدعت سازى و رهبانیت و افراط و غلو در دین،
سفارش به پرواى از خدا و رعایت مقررات او و حقوق بشر،
آن گاه در کنار این مفاهیم بلند و پرجاذبه اجتماعى و سیاسى و مدنى، ترسیم روشنى از توحیدگرایى و یکتاپرستى،
صفات جمال و جلال،
پدیده وحى و رسالت و هدفهاى بلند آن،
تفسیر مجمع البیان
