قرآن به مسلمانان سفارش نمود که دشمنان را نه همراه بگیرند و نه دوست. این آیه مى فرماید: این برخورد ممکن است تاوان سختى داشته باشد و آنان بر علیه شما توطئه کنند، بنابراین شما باید اهل صبر و تقوا باشید، تا حیله هاى آنان ضربه اى به شما نزند.
یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَا تَتَّخِذُوا۟ بِطَانَةًۭ مِّن دُونِکُمْ لَا یَأْلُونَکُمْ خَبَالًۭا وَدُّوا۟ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ ٱلْبَغْضَآءُ مِنْ أَفْوَٰهِهِمْ وَمَا تُخْفِى صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ ۚ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ ٱلْءَایَٰتِ ۖ إِن کُنتُمْ تَعْقِلُونَ
اى کسانى که ایمان آورده اید، دوست و محرم رازى از غیر خود مگیرید که غیر شما لحظه اى از رساندن شر، به شما نمى آسایند، آنها دوست مى دارند شما را به ستوه آورند. دشمنى درونى و باطنی شان با شما از مطاوى کلماتشان پیدا است. و آنچه در دل دارند، بسى خطرناکتر از آن است. ما آیات را برایتان بیان مىکنیم، اگر تعقل کنید (118).
هَٰٓأَنتُمْ أُو۟لَآءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یُحِبُّونَکُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِٱلْکِتَٰبِ کُلِّهِۦ وَإِذَا لَقُوکُمْ قَالُوٓا۟ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَوْا۟ عَضُّوا۟ عَلَیْکُمُ ٱلْأَنَامِلَ مِنَ ٱلْغَیْظِ ۚ قُلْ مُوتُوا۟ بِغَیْظِکُمْ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِیمٌۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
هان! شما همان هائید که این کفار را دوست مىدارید، با اینکه آنان شما را دوست نمى دارند. شما به همان کتاب(موسی وعیسی علیهماالسلام) ایمان دارید ولى وقتى آنان به شما برمى خورند، مى گویند ایمان آوردیم و چون به خلوت مى روند سرانگشت خود را از شدت کینه اى که با شما دارند، گاز مى گیرند. بگو از خشم خود بمیرید که خدا دانا است به آنچه در باطن دلها است (119)
إِن تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌۭ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌۭ یَفْرَحُوا۟ بِهَا ۖ وَإِن تَصْبِرُوا۟ وَتَتَّقُوا۟ لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْـًٔا ۗ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌۭ
اگر خیرى به شما برسد آنها ناراحت مى شوند و اگر مصیبتى برسد خوشحال مى گردند و شما اگر صبر کنید و از خدا بترسید، کید آنها هیچ ضررى به شما نمى زند که خدا به آنچه مى کنید، احاطه دارد (120).
ترجمه المیزان
بودجه هایى که کفّار در راه باطل صرف مى کنند، همچون بذرپاشى در کشتزارى است که با یک باد سوزان نابود مى شود. از ابتداى اسلام تاکنون، هرگونه توطئه، تهاجم و تبلیغات علیه اسلام با شکست روبرو شده و دین الهى هر روز رشد و گسترش یافته است و سرانجام پیروزى با اسلام است.
دشمن براى ما چه آرزو مى کند؟
اگر به واژهى «وَدَّ» در قرآن بنگریم، آرزوهاى دشمنان را درباره خود در مى یابیم:
1. او مى خواهد ما از سلاح و سرمایه ى خود غافل باشیم. «ودّالّذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم» <137>
2. او از ما سازش و نرمش مى خواهد. «ودوّا لو تُدهِن فیُدهِنون» <138>
3. او براى ما رنج و فشار و زحمت مى خواهد. «وَدوّا ما عَنِتّم»
4. او براى ما ارتداد و بازگشت از دین را مى خواهد. «وَدّ کَثیرٌ مِن اهل الکتاب لو یردّونکم من بعد ایمانکم کفّاراً»
بیگانگان را مَحرم اسرار خویش قرار ندهیم
1. بیگانگان را مَحرم اسرار خویش قرار ندهیم. «لا تتخذوا بطانة من دونکم» وجود مستشاران خارجى در کشورهاى اسلامى، ممنوع است.
2. رازدارى، یک وظیفه ى قطعى است. «لاتتخذوا بطانة من دونکم»
3. هر مسلمانى هم که مصداق «دونکم» باشد، نباید محرم اسرار قرار گیرد، زیرا در میان مسلمانان نیز افراد فتنه جو و جاسوس، کم نیستند. «لاتتخذوا بطانة من دونکم...»
4. ملاک دوستى و روابط صمیمانه ى مسلمانان با سایر جوامع باید ایمان باشد. «لاتتخذوا بطانة من دونکم»
5. جامعه ى اسلامى، برتر از جامعه ى غیر اسلامى است. «دونکم» بجاى «غیرکم» نشان آن است که غیر مسلمانان، دون و پائین اند. «من دونکم»
6. اوّلین حرکت و خطر دشمن، تهاجم فرهنگى است. دشمن در ضربه زدن به فکر و اندیشه کوتاهى نمى کند. «لایألونکم خبالاً»
7. دشمنان با روش هاى گوناگون با ما برخورد مى کنند: 1- فساد. «لایألونکم خبالاً» 2- فشار. «ودّوا ما عنتم»
نفاق. «ماتخفى صدورهم اکبر»
8. دشمنان خود را بشناسید و هشیار باشید، آنان ذرّه اى در توطئه و فتنه علیه شما کوتاهى نمى کنند. «لا یألونکم خبالا ودّوا ما عنتّم»
9. اوامر و نواهى الهى، دلیل و فلسفه دارد. اگر شما را از روابط صمیمانه با دشمنان نهى مى کند، به خاطر آن است که آنان در توطئه علیه شما کوتاهى نمى کنند. «لاتتخذوا... لا یألونکم»
10. از کوزه همان برون تراود که در اوست. از دشمن انتظارى جز بغض و کینه نیست. «قد بدتالبغضاء من افواههم»
11. دشمنان خود را از تبلیغات آنان بشناسید. «قد بدتالبغضاء من افواههم»
12. روابط صمیمى با دشمنِ توطئه گر، نشانه ى بى عقلى است. برخورد با صفا، با افراد بى صفا، کم عقلى است. «ما تخفى صدورهم اکبر... ان کنتم تعقلون»
13. خداوند به درون همه آگاه است و نقشه هاى دشمنان اسلام را افشا مى کند. «وما تخفى صدورهم اکبر»
14. دشمنان شما منافق هستند، ظاهر و باطنشان یکى نیست. «ما تخفى صدرهم»
15. خداوند با معرّفى روحیات دشمن، با شما اتمام حجّت کرده است. «قد بیّنا الایات»
16. مؤمن بودن مسأله اى است و عاقل بودن مسأله دیگر، لذا در این آیه خداوند به مؤمنان مى فرماید: کفّار را محرم اسرار خود قرار ندهید، اگر عقل دارید. «یا ایها الّذین آمنوا... ان کنتم تعقلون»
تشخیص روحیات دشمن
1. تشخیص روحیات دشمن و انگیزه هاى حقیقى خود، بسیار دقیق است، به همین جهت در صدر آیه،
کلمه ى «ها» براى هشدار و تنبیه آمده است.
2. دوستى باید دو جانبه باشد وگرنه مایه ى ذلّت و خودباختگى و احساس حقارت است. «تحبّونهم و لا یحبّونکم»
3. مسلمان به تمام کتب آسمانى پیشین ایمان دارد، گرچه دیگران به قرآن ایمان نیاورند. «تؤمنون بالکتاب کلّه»
4. به هر اظهار ایمانى اطمینان نکنید. «قالوا امنّا و اذاخلوا...»
5. گمان نکنید محبّت شما، دشمنان کینه توز را نسبت به شما دلگرم مى کند. «تحبّونهم... عضّواعلیکم الانامل من الغیظ»
6. انگیزه هاى درونى، بازتاب بیرونى دارد. در آیه قبل: «قدبدت البغضاء من أفواههم» در این آیه «عضّواعلیکم الانامل من الغیظ»
7. دشمن نسبت به شما غضب ندارد، غیظ دارد. غیظ در مواردى بکار مى رود که ظرف انسان از غضب پر شده باشد. «من الغیظ»
8. یکى از امدادهاى الهى، افشاى روحیه هاى دشمن براى مسلمانان است، تا اغفال نشوند و هوشیار باشند. «وما تخفى صدورهم اکبر... و اذا خَلوا عضّوا علیکم الانامل...»
9. دشمنان خود را تحقیر کنید. «موتوا بغیظکم»
10. گاهى مسائل روانى چون حسد وکینه، انسان را تا سرحد مرگ پیش مى برد. «موتوا بغیظکم»
11. برخورد اسلام با منافقانِ موذى، شدیدتر از کافران یکرنگ است. «اذا لقوکم قالوا آمنّا... موتوا بغیضکم»
12. گاهى اعلان نفرت و نفرین لازم است. کافران کینه توز و منافقان حیله گر شایسته ى نابودى هستند. «موتوا بغیظکم»
13. به بهانه ى جذب کفّار، به آنها محبّت نکنید، زیرا گاهى انگیزه ى واقعى محبّت، طمع یا ترس و یا خودباختگى است. «انّ اللّه علیم بذات الصدور»
14. خداوند به اسرار دل ها آگاه است. «علیم بذات الصدور»
اگر باور کنیم که خداوند همه چیز را مى داند، کمتر دست به حیله و فریب مى زنیم. منافقان توطئه گر نیز بدانند که خداوند عملکرد آنان را مى داند و به موقع پاسخ خواهد داد.
این آیه راه شناختِ دوست و دشمن را بیان مى کند، که بهترین راه آن، توجّه به روحیات و عکس العمل آنها در مواقع کامیابى و یا ناکامى مسلمانان است. در سیاست خارجى نیز توجّه به محکوم کردن ها، تأییدها، تبریک و تکذیب ها، و انواع کمک ها و تبلیغات، لازم است.
در آیات قبل، به مسلمانان سفارش نمود که دشمنان را نه همراه بگیرند و نه دوست. این آیه مى فرماید: این برخورد ممکن است تاوان سختى داشته باشد و آنان بر علیه شما توطئه کنند، بنابراین شما باید اهل صبر و تقوا باشید، تا حیله هاى آنان ضربه اى به شما نزند.
1. حسادتِ دشمنان به قدرى است که اگر اندک خیرى به شما برسد، ناراحت مى شوند. «ان تمسسکم حسنة تسؤهم»
2. راه نفوذ دشمن، یا ترس و طمع ماست و یا بى پروایى و بى تقوایى ما، که صبر و تقوا، راه خنثى کردن آنهاست. «ان تصبروا و تتّقوا لایضرّکم»
3. در برابر حسودانى که از رشد ما ناراحتند، چاره اى جز صبر و تقوا نیست. «ان تصبروا و تتّقوا لایضرّکم»
4. خداوند با افشاى روحیّات دشمن، به مسلمانان هم روحیّه مى دهد و هم بیدار باش. «ان تمسسکم حسنة تسؤهم... لا یضرّکم کیدهم»
تفسیر نور
۹۵/۰۶/۱۲
۰
۰
ققنوس بی بال در اوج آسمان
