زندگی شخصی و تحصیلات محمدجواد ظریف
محمد جواد ظریف ۱۷ دی ۱۳۳۸ در خانواده‌ای مذهبی، محافظه‌کار و متمول در تهران متولد شد. مادرش فرزند یکی از بازرگانان بزرگ اصالتاً کاشانی در تهران و پدرش از تجار به نام اصفهان بود. وی به عنوان تنها فرزند خانواده به تلویزیون، رادیو و روزنامه دسترسی نداشت و والدینش اجازه رفت‌وآمد با دیگران را به او نمی‌دادند. تحصیلات مقدماتی را از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ در دبستان و دبیرستان علوی تهران انجام داد. در این دوران از طریق مطالعه آثار متفکرانی چون علی شریعتی و محمود طالقانی با اسلام انقلابی آشنا شد. وی همچنین در جلسات انجمن حجتیه نیز شرکت می‌کرد.[۹][۱۰]
ظریف در سال ۱۳۵۵ با ویزای دانشجویی به آمریکا رفت و از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۶ دیپلم خود را از کالج مقدماتی درو در سانفرانسیسکو گذراند. وی لیسانس و فوق لیسانس روابط بین‌الملل و کارشناسی ارشد مطالعات بینالمللی در ۱۹۸۱، ۱۹۸۲ و ۱۹۸۴ (۱۳۶۰، ۱۳۶۱ و ۱۳۶۳) از دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو و دانشگاه دنور گرفت و پس از آن تحصیلات خود را در مقطع دکترا ادامه داد. او از سال ۵۷ تا ۵۹ مشاور سرکنسولگری ایران در سانفرانسیسکو و بعد از آن تا سال ۶۱ مشاور سیاسی، رایزنی و کارداری نمایندگی ایران در سازمان ملل بوده است. وی دوره سربازی خود را نیز به صورت امریه در وزارت امور خارجه و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد سپری کرده‌است.[۱۱]
پس از گذراندن آزمون جامع دکترایش در ۱۳۶۴، اداره مهاجرت ایالات متحده، روادید او را باطل کرد و او سه سال بعد از راه دور تحصیلات خود را تکمیل کرد و دکترای حقوق و روابط بین‌الملل در ۱۹۸۸ از دانشگاه دنور دریافت کرد.[۱۲][۱۳][۱۴] ظریف استاد مدعو دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران است. وی حتی در اثنای مذاکرات هسته‌ای برای حضور در جلسهٔ دفاع پایان‌نامه‌ای مرتبط با موضوع هسته‌ای که خود استاد راهنمای آن بود در دانشکده روابط بین‌الملل حضور یافت.[۱۵]
ظریف در تابستان ۱۳۵۸ از طریق خواهرش با مریم ایمانیه آشنا شد. آنها در ایران با هم ازدواج کردند، اما پس از آن به نیویورک نقل مکان نمودند.[۱۶] ظریف دو فرزند دختر و پسر دارد که در آمریکا متولد شده‌اند.[۱۷] پسر وی مهندسی برق خوانده و دارای فوق لیسانس مدیریت است و دخترش نیز دارای مهندسی معماری داخلی است. هر دو فرزند وی ازدواج کرده و فاقد فرزند هستند.[۱۸] ظریف و همسرش به خوبی بر زبان انگلیسی مسلط هستند.[۱۹][۲۰]
از ویکی پدیا
محمدجواد ظریف
(۱۷ دی ۱۳۳۸ در تهران) دیپلمات ایرانی و وزیر امور خارجه کنونی جمهوری اسلامی ایران، عضو شورای عالی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و استاد میهمان دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است.[۲] ظریف به مدت ۵ سال (از ۱۴ مرداد سال ۱۳۸۱ تا ۵ تیر سال ۱۳۸۶) سفیر و نمایندهٔ دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد بوده‌است. او خود را عضو هیچ‌یک از احزاب سیاسی ایران نمی‌داند.[۳] وی رکوردهای مختلفی را در جمهوری اسلامی به نام خود ثبت کرده است: از انتصاب اولین سخنگوی زن وزارت امور خارجه تا اولین سفیر زن جمهوری اسلامی و بیش از ۵۰ بار دیدار با وزیر خارجه آمریکا و اولین دیدار و دست دادن با رئیس‌جمهور آن کشور.[۴][۵] ظریف همچنین بیش از سایر وزرای دیگر در تاریخ انقلاب اسلامی در صحن مجلس و در کمیسیون امنیت ملی حاضر شده است و دربارهٔ مسائل گوناگون به نمایندگان پاسخ داده است.[۶] ظریف در سال ۲۰۱۵ از سوی مؤسسه انگلیسی «گلوبال ریسک اینسایتس» به عنوان ریسک‌پذیرترین سیاستمدار جهان انتخاب شد.
زندگی شخصی و تحصیلات
محمد جواد ظریف ۱۷ دی ۱۳۳۸ در خانواده‌ای مذهبی، محافظه‌کار و متمول در تهران متولد شد. مادرش فرزند یکی از بازرگانان بزرگ اصالتاً کاشانی در تهران و پدرش از تجار به نام اصفهان بود. وی به عنوان تنها فرزند خانواده به تلویزیون، رادیو و روزنامه دسترسی نداشت و والدینش اجازه رفت‌وآمد با دیگران را به او نمی‌دادند. تحصیلات مقدماتی را از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ در دبستان و دبیرستان علوی تهران انجام داد. در این دوران از طریق مطالعه آثار متفکرانی چون علی شریعتی و محمود طالقانی با اسلام انقلابی آشنا شد. وی همچنین در جلسات انجمن حجتیه نیز شرکت می‌کرد.[۹][۱۰]
ظریف در سال ۱۳۵۵ با ویزای دانشجویی به آمریکا رفت و از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۶ دیپلم خود را از کالج مقدماتی درو در سانفرانسیسکو گذراند. وی لیسانس و فوق لیسانس روابط بین‌الملل و کارشناسی ارشد مطالعات بینالمللی در ۱۹۸۱، ۱۹۸۲ و ۱۹۸۴ (۱۳۶۰، ۱۳۶۱ و ۱۳۶۳) از دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو و دانشگاه دنور گرفت و پس از آن تحصیلات خود را در مقطع دکترا ادامه داد. او از سال ۵۷ تا ۵۹ مشاور سرکنسولگری ایران در سانفرانسیسکو و بعد از آن تا سال ۶۱ مشاور سیاسی، رایزنی و کارداری نمایندگی ایران در سازمان ملل بوده است. وی دوره سربازی خود را نیز به صورت امریه در وزارت امور خارجه و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد سپری کرده‌است.[۱۱]
پس از گذراندن آزمون جامع دکترایش در ۱۳۶۴، اداره مهاجرت ایالات متحده، روادید او را باطل کرد و او سه سال بعد از راه دور تحصیلات خود را تکمیل کرد و دکترای حقوق و روابط بین‌الملل در ۱۹۸۸ از دانشگاه دنور دریافت کرد.[۱۲][۱۳][۱۴] ظریف استاد مدعو دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران است. وی حتی در اثنای مذاکرات هسته‌ای برای حضور در جلسهٔ دفاع پایان‌نامه‌ای مرتبط با موضوع هسته‌ای که خود استاد راهنمای آن بود در دانشکده روابط بین‌الملل حضور یافت.[۱۵]
ظریف در تابستان ۱۳۵۸ از طریق خواهرش با مریم ایمانیه آشنا شد. آنها در ایران با هم ازدواج کردند، اما پس از آن به نیویورک نقل مکان نمودند.[۱۶] ظریف دو فرزند دختر و پسر دارد که در آمریکا متولد شده‌اند.[۱۷] پسر وی مهندسی برق خوانده و دارای فوق لیسانس مدیریت است و دخترش نیز دارای مهندسی معماری داخلی است. هر دو فرزند وی ازدواج کرده و فاقد فرزند هستند.[۱۸] ظریف و همسرش به خوبی بر زبان انگلیسی مسلط هستند.[۱۹][۲۰]
قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت
در سال ۱۳۶۶ که جنگ ایران و عراق ماه‌های پایانی خود را سپری می‌کرد و فشارهای بینالمللی بر ایران به منظور پذیرفتن متن اولیه قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت به اوج رسیده بود، تیم مذاکره‌کننده ایرانی سعی داشت بجای درج مفادی که انتظارات ایران را برآورده نمی‌کرد، بندهایی از طرح اجرایی دبیرکل سازمان ملل متحد(خاویر پرز دکوئیار) را جایگزین نماید.[یادداشت ۱] نوشتن نامه این درخواست رسمی به محمدجواد ظریف، تنها دیپلمات ایرانی وقت مسلط به زبان انگلیسی در نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد گماشته شد تا بتواند مفهوم مورد نظر ایران را به شفافی بیان کند. ظریف نیز با انتخاب کلمات مناسب، توانست نامهٔ موردنظر ایران را تنظیم و در بین کشورهای عضو منتشر کند. این درخواست که با افزودن آن به قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت موافقت شد، در وزارت امور خارجه ایران به «Tantamount Letter» مشهور شد.[۲۱]
ارتباط گسترده با جامعه آمریکا
وی به اقتضای حضور و همچنین فعالیت دیپلماتیک طولانی مدت در آمریکا، ارتباط گسترده‌ای با جامعه آمریکا و محافل سیاسی و علمی این کشور داشته است. روزنامه هرالدتریبون، در مقاله‌ای به قلم «وارن هوگ»، به حضور گسترده محمد جواد ظریف در مجامع عمومی آمریکا اشاره می‌کند:
«محمد جواد ظریف به اندازه‌ای در دانشگاه‌ها، محافل عمومی سیاسی و اجتماعی حضور پیدا می‌کند که لیزا اندرسون، رئیس دانشکده امور بین‌الملل دانشگاه کلمبیا از وی پرسیده است که آیا قصد شرکت در رقابت‌های انتخاباتی آمریکا را دارد؟»[۲۲]
ظریف در کتاب خاطراتش که به نام «آقای سفیر» منتشر شده است، دربارهٔ انتخاب او برای سمت نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل می‌گوید:
«فکر می‌کنم در بهمن ماه سال ۱۳۸۰ بین من و آقای دکتر خرازی برای رفتن به نیویورک توافق صورت گرفت. ظاهراً آقای دکتر خرازی نیز همان موقع موضوع اعزام من را به رهبری هم گفته بودند. بعدها رهبری به من فرمودند که همان روز من به آقای حجازی گفتم که بهترین گزینه برای نیویورک شما هستید؛ اما بگذارید روند معمول وزارت خارجه طی شود. وقتی که رسماً به ما معرفی شدید، شما هم رسماً موافقت کنید… همچنین نکاتی را که برای مأموریت لازم بود یادآوری کردند. از جمله نکته‌ای را فرمودند که من در همه کلاسهایم برای دانشجویان گفته‌ام. به من فرمودند حتی اگر در موردی یقین داری که دیدگاهت ۱۸۰ درجه با من مخالف است، وظیفه داری دیدگاهت را بگویی. حتی ایشان مطرح کردند که این یک وظیفه شرعی است. بحمدلله من نیز همیشه این کار را انجام دادم.»[۲۲]
وی همچنین در دوره‌ای که سفیر ایران در سازمان ملل متحد بود روابط نزدیکی با گری سیک عضو پیشین شورای امنیت ملی آمریکا و استاد علوم سیاسی دانشگاه کلمبیا داشت. سیک در مصاحبه‌اش با کامبیز حسینی مجری برنامه پولتیک گفت:
«نخستین بار حدود ۱۰ سال پیش دیدمش و برای شام به منزل او رفتم و در ملاقات نخست او را آقای سفیر خطاب کردم و او به من گفت نه!، جواد صدایم کن.»[۲۳]
کارنامه پنج ساله نمایندگی در سازمان ملل متحد
- دستیار ارشد وزیر امور خارجه
- معاون حقوقی و بینالمللی وزارت امورخارجه و مشاور سرکنسولگری در سانفرانسیسکو
- ریاست کمیسیون فرهنگی- یونسکو
- ریاست کنفرانس آسیایی نژادپرستی و تبعیض نژادی
- عضویت گروه شخصیت‌های برجسته گفتگوی تمدن‌ها
- ریاست کمیسیون خلع سلاح ملل متحد – نیویورک
- ریاست کمیته متخصصین گفتگوی تمدن‌ها – جده
- ریاست کمیته سیاسی دوازدهمین اجلاس سران عدم تعهد – دوربان
سمت‌ها
- عضو گروه شخصیت‌های برجسته زمامداری جهانی
- سخنگویی هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران
- ریاست کارشناسان ارشد هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران
- ریاست کمیته سیاسی هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران
- ریاست کمیته حقوقی مجمع عمومی ۴۷ ملل متحد – نیویورک
وزارت امور خارجه دولت یازدهم
محمدجواد ظریف در حال تشریح مواضع ایران در پنجاهمین کنفرانس امنیتی مونیخ در هتل بایریشر هوف.
بعد از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم ایران، وی محمدجواد ظریف را برای تصدی سمت وزیر امور خارجه ایران در دولتش به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. حسن قشقاوی، معاون کنسولی وقت وزارت امور خارجه، از این انتخاب استقبال کرد و عنوان کرد که کشورهایی که به دنبال گفتگو با ایران هستند، از این انتخاب استقبال کرده‌اند. وی به عملکرد هنری کیسینجر، مشاور اسبق امنیت ملی ایالات متحده آمریکا اشاره کرد که یک نسخه از کتاب دیپلماسی که توسط شخص وی تألیف گردیده را به ظریف هدیه داده است و در صفحه نخست آن نوشته است:[۲۴] «تقدیم به دشمن قابل احترام، ظریف»
ظریف با حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در روز ۱۴ مرداد (روز بعد از مراسم تحلیف) به تشریح برنامه‌های خود و پاسخ به سؤالات نمایندگان کمیسیون مربوطه پرداخت. وی در پاسخ به نمایندگان مجلس اظهار داشت:[۲۵]
بنده هرگز گرین کارت نداشته‌ام، در حالی که ۱۰ سال است که شرایط دریافت آن را داشته‌ام. فرزندانم در حالی در ایران زندگی می‌کنند که می‌توانستند در ایران نباشند. من هم پس از رجعت به ایران هرگز به آمریکا سفر نداشته‌ام، در حالی که از سه دانشگاه معتبر آمریکا برای استادی دعوتنامه داشتم. در تمام مراحل کاری‌ام نظرات مقام معظم رهبری را عملیاتی کردم، حتی اگر نظرم مخالف با نظر آقا بوده است.
ما یک پیام جهانی و یک الگوی جهانی برای ملت‌ها داریم و آمریکا از این پیام و الگو می‌ترسد. ما باید زبان بینالمللی را بدانیم و هدف خود را با کمترین هزینه و بیشترین منافع دنبال کنیم. خودباوری و توانمندی جمهوری اسلامی قادر به برداشتن موانع از سر راه سیاست خارجی است و ضرورت آن فهم مشترک و هم‌افزایی در حوزه اجراست.
همزمان با روز سوم بررسی کابینه دولت یازدهم، علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر ایران در امور بین‌الملل، ظریف را گزینهٔ مناسب جهت تصدی پست وزارت امور خارجه معرفی کرد و مدیریت و کارآمدی‌اش را در زمان همکاری مستقیم با ولایتی مورد تحسین قرار داد.[۲۶] وی در نهایت توانست با کسب ۲۳۲ رای از ۲۸۱ رای ماخوذه (۸۲٫۵ درصد) تصدی وزارت امور خارجه دولت یازدهم رابه دست بیاورد. ساعاتی پس از این انتخاب، گیدو وستروله،[۲۷] وزیر امور خارجه آلمان و احمد داوداغلو،[۲۸] وزیر امور خارجه ترکیه، در پیام‌های تلفنی جداگانه، تصدی پست وزارت امور خارجه را به وی تبریک گفتند و از وی درخواست کردند در آینده نزدیک به کشورهای متبوعشان سفر نماید.
ظریف و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا
نخستین دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی
در ساعات اولیه روز ۵ مهر ۱۳۹۲، ظریف در حاشیه شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد، و با برنامه‌ریزی قبلی در اولین مذاکره ایران و ۱+۵ در دولت یازدهم که در سطح وزرای خارجه برگزار شد، شرکت کرد. در این مذاکره، جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا نیز حضور داشته و با ظریف بر سر میز مذاکره نشست. در حاشیه این جلسه ظریف با جان کری دیدار و گفتگویی دو جانبه داشت. پس از ۳۴ سال این اولین دیدار مقامات عالی ایران و آمریکا در سطح وزرای خارجه بود. پس از پایان این دیدار کری در کنفرانس خبری خود گفت: «با ظریف ملاقات داشتم، لحن او حقیقتاً متفاوت بود.»[۲۹][۳۰]
مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای
ظریف به عنوان مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران در خصوص پرونده برنامه اتمی ایران از جانب حسن روحانی معرفی شده است. اولین حضور وی به عنوان مذاکره‌کننده هسته‌ای در دیدار با نمایندگان گروه پنج به علاوه یک در نیویورک و در تاریخ ۴ مهر ۱۳۹۲ (۲۶ سپتامبر ۲۰۱۳) برگزار شد و مرتبه بعدی با کاترین اشتون در ضیافت شام در سفارت ایران در سوئیس در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۹۲ (۱۵ اکتبر) انجام شد.[۳۱] سایر اعضای دیگر تیم مذاکره‌کننده همراه ظریف عبارتند از: عباس عراقچی، مجید تخت روانچی، حمید بعیدی‌نژاد و داوود محمدنیا.[۳۲]
توافق هسته‌ای ژنو
اولین موفقیت دیپلماتیک تیم مذاکره‌کننده ایران در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ حاصل شد؛ توافقی که طبق آن ایران و گروه ۵+۱ توافق کردند در مقابل کاهش برخی تحریم‌های علیه ایران، غنی‌سازی بالای پنج درصدی اورانیوم در ایران متوقف شود. جان کری از این توافق با عنوان «گام نخست در جهت یافتن راه‌حلی جامع» یاد کرده است. دقایقی بعد از حصول این توافق اولیه، ظریف با انتشار توییتی در صفحه توییتر خود، خبر حصول این توافق را همگانی کرد.[۳۳]
گفتگوی تلفنی با جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا
در ۲۴ آذر ۱۳۹۲ ظریف از گفتگوی تلفنی باجان کری خبر داد. وی گفت تماس تلفنی دو طرف پس از افزوده شدن نام ۱۹ فرد و شرکت به فهرست تحریم‌های پیشین آمریکا علیه ایران (پس از توافق ژنو) انجام شده است. وی همچنین در توضیح این تماس تلفنی گفت که پس از توافق ژنو با شش قدرت جهانی، «این اولین باری نیست که لازم دیده‌ایم که هم در گفتگوهای علنی و هم در گفتگوهای خصوصی شرکت کنیم. من با مقام‌های آمریکایی و سایر مقام‌های گروه ۱+۵ و کاترین اشتون صحبت کرده‌ام.»[۳۴]
عکس یادگاری وزیران امور خارجه گروه ۱+۵ با ظریف بعد از حصول توافق هسته‌ای ژنو ۲۰۱۳
تفاهم هسته‌ای لوزان
از راست به چپ جان کری، فیلیپ هموند، دیپلمات روسی، محمدجواد ظریف، فدریکا موگرینی، فرانک والتر اشتاین‌مایر، لوران فابیوس و دیپلمات چینی پیش از قرائت تفاهم هسته‌ای لوزان
یک و نیم سال پس از انعقاد توافق هسته‌ای ژنو، محمد جواد ظریف به همراه تیم مذاکره کننده ایرانی بعد از چند روز مذاکره فشرده در لوزان سوئیس، در ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ موفق به دستیابی به مجموع راه حل‌های تفاهم شده برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک پیرامون برنامه هسته‌ای ایران شدند. مجموعه متضمن راه حل‌ها در تفاهم هسته‌ای لوزان، جنبه حقوقی نداشته و صرفاً راهنمای مفهومی تنظیم و نگارش برنامه جامع اقدام مشترک را فراهم خواهد ساخت. بر این اساس تدوین برنامه جامع اقدام مشترک با مبنا قراردادن این راه حل‌ها در آینده نزدیک آغاز خواهد گردید.[۳۵] وی پس از بازگشت به ایران، در فرودگاه مهرآباد، مورد استقبال جمعی از ایرانیانی قرار گرفت که برای خوشامدگویی از تیم هسته‌ای، در فرودگاه گرد آمده بودند.[۳۶]
توافق هسته‌ای ایران در وین، از راست به چپ جان کری، فیلیپ هموند، محمد جواد ظریف، فدریکا موگرینی، فرانک والتر اشتاین‌مایر، لوران فابیوس و وانگ یی پیش از قرائت توافق نهایی یا برنامه جامع اقدام مشترک
سرانجام پس از بیست و دو ماه مذاکره محمد جواد ظریف به همراه تیم مذاکره کننده ایرانی بعد از ۱۷ روزه مذاکره فشرده، سه‌شنبه ۱۴ ژوئیه (۲۳ تیرماه ۱۳۹۴) در وین پایتخت اتریش موفق به دستیابی به یک توافق جامع و نهایی با گروه ۱+۵، بر سر آینده برنامه هسته‌ای ایران شدند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در یک نشست رسمی در مقابل رسانه‌ها در وین با خواندن بیانیه‌ای به زبان انگلیسی و فارسی اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هسته‌ای ایران به دست آمده است.[۳۷]
بنیامین نتانیاهو صریح‌ترین منتقد توافق جاری گفت: «ایران بعد از ده سال (با پایان دوره محدودیت‌ها) قادر خواهد بود بمب‌های اتمی متعدد تولید کند.»[۳۷] این توافق پایانی بر ۱۲ سال مذاکرات ایران با قدرت‌های جهانی بر سر مسئله هسته‌ای است. مذاکراتی که با مسئولیت حسن روحانی در مهر ماه ۱۳۸۲ آغاز و در تیر ماه ۱۳۹۴ با مسئولیت محمد جواد ظریف و در دولت روحانی با توافق جامع به پایان می‌رسد.[۳۸]
دیدار کوتاه و دست دادن با رئیس‌جمهور آمریکا
در ۶ مهر ۱۳۹۴ و در حاشیهٔ برگزاری هفتادمین دوره مجمع عمومی سازمان ملل متحد، محمدجواد ظریف در حال خروج از سالن مجمع عمومی، به طور اتفاقی با باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا که توسط جان کری، وزیر امور خارجه همراهی می‌شد، و دو ساعت از سخنرانی وی در مجمع می‌گذشت، ملاقات کوتاهی داشت و دو طرف، ضمن سلام و احوالپرسی، با یکدیگر دست دادند.[۴][۳۹][۴۰]
مخالفت‌ها با ظریف و تلاش برای عزل او
پیش از وزارت
ظریف مخالفت‌های کسانی که وی آنها را تندرو می‌نامد با خودش چنین توضیح می‌دهد:
«حوزه سیاست خارجی در آن زمان [در زمان دولت هاشمی رفسنجانی] کاملاً عکس این دوره بود؛ یعنی جناح راست گرایش معتدل تر و جناح چپ گرایش تندتری داشت. با این که من هیچگاه در جناح راست نبوده‌ام اما افراد جناح چپ که آن زمان تندروتر بودند به خاطر گرایش معتدلم رابطه خوبی با من و امثال من نداشتند. عجیب تر این که حتی بعدها در دوره آقای خاتمی که دوستان چپ گرایش معتدل تری در سیاست خارجی پیدا کردند باز هم رابطه‌شان با افرادی مانند من خوب نشد. در زمان آقای هاشمی، دوستانی که هم خط آقای خاتمی بودند، با سیاست اعتدال ما مخالفت می‌کردند. زمانی هم که وارد حوزه حکومتی زیر پرچم آقای خاتمی شدند (ایشان از افراد معتدل جناح چپ بود) به سیاست‌های آقای خاتمی رضایت دادند. در زمان آقای هاشمی اسم روزنامه سلام که می‌آمد، تنمان می‌لرزید. یادم است در یک مورد این روزنامه در نامه‌ای به وزیر خارجه نوشته بود که ظریف در جایی این صحبت را دربارهٔ آمریکا کرده و وزارت خارجه باید موضع خود را مشخص کند. در غیر این صورت ما فردا افشاگری می‌کنیم.»[۴۱]
پس از وزارت
از زمان روی کار آمدن ظریف، نمایندگان اصولگرای مجلس شورای اسلامی، به دفعات سعی در فراهم کردن ملزومات استیضاح و عزل ظریف بوده‌اند. مواردی از قبیل امضای توافق ژنو، اظهارات وی در خصوص هلوکاست و نزاع اعراب و اسرائیل و برقراری رابطه با آمریکا از جمله مواردی است که نمایندگان مجلس، ظریف را به موجب آنها، مستحق عزل و استیضاح می‌دانند.[۴۲] در نخستین اقدام، در ۱۲ آبان ۱۳۹۲، ظریف به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی فراخوانده شد، تا دربارهٔ پنج موضوع موضع‌گیری دربارهٔ هولوکاست، تماس تلفنی باراک اوباما و حسن روحانی، تعریف از منافع ملی، احتمال توقف غنی‌سازی اورانیوم، حمله به مرزداران سراوان توضیح دهد. اما هیچ‌یک از پاسخ‌های ظریف، سؤال‌کنندگان را قانع نکرد.[۴۳]
در اقدام بعدی نمایندگان در این راستا، می‌توان به نامه ۲۰ تن از نمایندگان مجلس در روز ۱۷ آذر ۱۳۹۲ به حسن روحانی اشاره کرد که به دلیل سخنان ظریف در جمع دانشجویان دانشگاه تهران مورخ ۱۲ آذر، درخواست جدی مبنی بر عزل ظریف از سمتش داشتند.[۴۴]
علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، دلیل عدم همکاری ظریف با نمایندگان مجلس، در ارائه گزارش عملکردش در مذاکرات هسته‌ای، که موجب شده وی بارها از جانب نمایندگان مجلس، مورد تهدید استیضاح قرار گیرد را عدم تعهد نمایندگان مجلس به منتشر نکردن اطلاعات طبقه‌بندی ارائه‌شده از جانب ظریف به نمایندگان دانست. بروجردی، شرط اصلی ظریف برای ارائه گزارش و اطلاعات محرمانه به نمایندگان را، عدم بازنشر آنها در رسانه‌ها عنوان کرده که این شرط با مخالفت نمایندگان روبرو شد و ظریف نیز در پاسخ، از گفتگو با نمایندگان خودداری کرد.[۴۵]
مرتبه بعدی برخورد با ظریف و عزل احتمالی وی، در بستر رویدادی در خلال هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد روی داد که در خلال آن، ظریف و اوباما به طور اتفاقی با یکدیگر دیدار کردند و گفتگوی کوتاهی داشتند. این رفتار ظریف، با مخالفت شدید اصولگرایان در ایران رورو شد. از جمله شاخص‌ترین صداهای مخالف، می‌توان به اظهارنظر غلامحسین محسنی اژه‌ای اشاره کرد که ظریف را به دلیل اینکه با این معانقه، زمینه ورود دشمن (ایالات متحده آمریکا) به ایران را فراهم کرده‌است، یک جاسوس نامید؛ و همچنین علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی، این عمل ظریف را خطایی نابخشودنی و مستحق برخورد جدی دانست. همچنین بهرام بیرانوند، نماینده مجلی شورای اسلامی نیز وی را فردی بی‌غیرت خطاب کرد.[۴۶]
در رسانه‌ها
ظریف در فیسبوک[۴۷] و توییتر[۴۸] صفحات تأیید شده دارد.
ایران هرگز هولوکاست را انکار نکرده است، مردی که آن را انکار می‌کرد، رفته است.[۴۹][۵۰]
محمدجواد ظریف، در توئیتر
«
»
روزنامه هفت صبح در خبری اعلام کرد: محمدجواد ظریف دقایقی بعد از امضای توافق با وزیران امور خارجه غربی، این خبر را در صفحه فیسبوک خود قرار داد و توانست آمار قابل توجهی از پسندیدن[یادداشت ۲] توسط کاربران فیسبوک را از آن خود کند.[۵۱]
تبریک عید سال نوی عبری به یهودیان و تأیید هولوکاست
در ۱۴ شهریور ۱۳۹۲ (۵ سپتامبر ۲۰۱۳)(۱ تیشری ۵۷۷۴ یهودی) جواد ظریف در توییتر شخصی خود، روش هشنه، (سال نوی عبری) را به یهودیان تبریک گفت.[۵۲]
کریستی پلوسی دختر نانسی پلوسی، رهبر حزب دمکرات در مجلس نمایندگان آمریکا و رئیس سابق این مجلس در پاسخ به این توئیت نوشت که: «سال نو می‌توانست شیرین‌تر باشد اگر شما به انکار هولوکاست از سوی ایران پایان می‌دادید.» و در پاسخ به کریستی پلوسی، جواد ظریف در توییترش نوشت: «ایران هیچگاه هولوکاست را انکار نکرده است، مردی که تصور می‌شد این کار را (انکار هولوکاست) کرده است، دیگر رفته است. سال نو مبارک»[۵۳] کریستی پلوسی در واکنش به پاسخ ظریف نوشت: «خوشحالم که می‌شنوم، ممنون از پاسختان.»[۵۴]
ظریف سپس در صفحه فیسبوک خود سخنانش در توییتر را تأیید کرده و بار دیگر کشتار یهودیان به دست نازی‌ها و کشتار و سرکوب فلسطینی‌ها به دست صهیونیست‌ها را محکوم کرد.[۵۵] محکوم کردن هولوکاست و انکار نکردن آن چند بار دیگر از طریق فیسبوک ظریف با این عنوان مطرح شد که صهیونیست‌ها، «بهانه واهی انکار هولوکاست» توسط ایران را ابزار تخریب وجهه و حیثیت ملی ایران کرده‌اند و می‌گویند که ایران با ساخت بمب اتم می‌خواهد هولوکاست جدیدی ایجاد کند:[۵۶]
لذا تا وزیر خارجه هستم نخواهم گذاشت پروژهٔ صهیونیستی امنیتی سازی ایران، منجمله از طریق تخریب وجهه و حیثیت ملی تحت بهانهٔ واهی انکار هولوکاست تحقق یابد.
نتانیاهو با بی‌شرمی معرکه می‌گیرد که ایران هولوکاست را انکار می‌کند و ادعا می‌کند ایران با ساختن بمب اتمی هولوکاست جدیدی ایجاد نماید.
این اقدام ظریف واکنش مثبت بسیاری از سیاستمداران و تحلیل گران آمریکایی و اروپایی را برانگیخت. کریستین امانپور، خبرنگار شبکه خبری سی‌ان‌ان نیز در توییتر خود نوشت که شخصاً با ظریف صحبت کرده و او ضمن تأیید این که در توییتر فعال است، به او گفته که: «کشورش هیچگاه هولوکاست را انکار نکرده و مردی (احمدی‌نژاد) که تصور می‌شد این کار را کرده، دیگر رفته است.»[۵۲]
رابین رایت عضو انستیتوی صلح آمریکا در واکنش به این اقدام به واشنگتن پست گفت: «این اثرگذارترین دیپلماسی عمومی ایران در ۳۴ سال گذشته است.»[۵۲]
محمد جواد ظریف در مصاحبه با خبرنگار دیلی بیست، دیوید کیز، در پاسخ به فیلتر بودن فیس بوک و در عین حال، داشتن اکانت فیس بوک بلند خندید و گفت «زندگی همین است». دیوید کیز هم در جواب سفیر ایران سخن وزیر ایران را تکرار کرد: «زندگی همین است».[۵۷]
پیام انگلیسی از طریق یوتیوب
ظریف در ۲۸ آبان ۱۳۹۲ (۱۹ نوامبر ۲۰۱۳) یک روز مانده به دور تازه‌ای از مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه پنج بعلاوه یک در ژنو، پیامی انگلیسی در حساب کاربری خود در یوتیوب منتشر کرد. پیام ظریف گرچه به زبان انگلیسی بود اما در ویدئوهایی مجزا با زیرنویس فارسی، ترکی، فرانسوی و عربی هم منتشر شد. عنوان این ویدئو «پیام ایران: راهی به جلو وجود دارد» بود.[۵۸][۵۹] وزیر خارجه ایران در این پیام حدود ۵ دقیقه‌ای گفت در پرونده اتمی کشورش «راهی به جلو وجود دارد، مسیری سازنده و حرکتی به سوی پیشرفت برای حفاظت از صلح حرکتی رو به جلو و تنها انتخاب بین تسلیم و یا رو در رو شدن نیست.» این ویدئو با جمله «من جواد ظریف هستم و این پیام مردم ایران است» پایان می‌پذیرد.[۶۰]
تبریک کاترین اشتون
کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک پیام توییتری فرارسیدن نوروز ۱۳۹۳ را به ظریف و تمام مردم ایران تبریک گفت.[۶۱][یادداشت ۳]
مجید توکلی را نمی‌شناسم.[۶۲][۶۳]
محمدجواد ظریف، در مصاحبه با خبرنگار دیلی بیست
«
»
جواد ظریف در گفتگو با خبرنگار دیلی بیست، گفت: مجید توکلی را نمی‌شناسم. دیویر کیس نویسنده این مطلب مدعی است که ظریف در پاسخ به سؤال وی مبنی بر اینکه «مجید توکلی، یکی از برجسته‌ترین فعالان دانشجویی ایران که هم اکنون در زندان نگهداری می‌شود، چه زمانی آزاد خواهد شد؟» تصریح کرده است: نام نسرین ستوده را از طریق رسانه‌ها شنیده‌ام اما مجید توکلی را اصلاً نمی‌شناسم.[۶۲][۶۳]
در ادامه دیوید کیس می‌گوید پس از اتمام نشست سازمان ملل در نیویورک، از ظریف پرسیدم که چطور خود شما از فیس بوک استفاده می‌کنید اما در ایران کسی اجازه استفاده از آن را ندارد که ظریف با لبخندی پاسخ داد:[۶۲][۶۳]
ها ها…زندگی همینه!
تفاهم هسته‌ای لوزان
ظریف، دقایقی پیش از کنفرانس خبری تفاهم هسته‌ای لوزان، در پیامی توئیتری، این موضوع را اعلام کرده بود:[یادداشت ۴][۶۴] «راه حل پیدا شد، آماده نگارش متن هستیم».
مصاحبه با برنامهٔ نود
دوشنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۴ مصاحبه‌ای توسط عادل فردوسی پور با محمد جواد ظریف انجام شد ولی مسئولین صدا و سیما از پخش این مصاحبه در برنامهٔ نود که به مناسبت شب یلدا ضبط شده بود خودداری کردند. مسئولین صدا و سیما علت این کار را عدم دعوت رسمی صدا و سیما از ظریف اعلام کردند. این اقدام صدا و سیما با واکنش سخنگوی دولت و وزارت امور خارجه مواجه شد.[۶۵][۶۶]
مصاحبه با تلویزیون پی‌بی‌اس آمریکا
ظریف در مصاحبه با چارلی رز، مجری تلویزیون پی‌بی‌اس آمریکا گفت «ما در ایران هیچ کسی را به خاطر عقیده‌اش زندانی نمی‌کنیم».[۶۷]
کتاب شناسی
- تعهدات جمهوری اسلامی ایران به کمیته مبارزه با تروریسم شورای امنیت (CTC)؛ دفتر مطالعات بینالمللی مبارزه با تروریسم دانشگاه آزاد اسلامی؛ با مقدمه محمدجواد ظریف، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، دفتر مطالعات بینالمللی مبارزه با تروریسم، ۱۳۹۰، ۲۶۰ ص.
- دیپلماسی چند‌جانبه : پویایی مفهومی و کارکردی سازمان‌های منطقه‌ای و بینالمللی؛ محمدجواد ظریف، سیدمحمدکاظم سجادپور؛ [ به سفارش] مرکز آموزش و پژوهش‌های بینالمللی[ وزارت امور خارجه]، تهران: وزارت امور خارجه،مرکز چاپ و انتشارات، ۱۳۹۱، ۹۲۸ص.
- رون‍ده‍ای ج‍دی‍د بینالمللی؛ ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام محمدجواد ظریف، م‍ص‍طف‍ی زه‍دان‍ی؛ [ب‍ه‌س‍ف‍ارش] دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، تهران : وزارت امورخارجه، مرکز چاپ و نشر ، ۱۳۸۴، ۴۳۷ص.
- نهادهای ملی حقوق بشر؛ تالیف محمدرضا غائبی؛ با مقدمه محمدجواد ظریف؛ [به سفارش] دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه، مشخصات نشر : تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، ۱۳۸۷، ۱۸۴ ص.
- سازمان‌های بینالمللی؛ محمدجواد ظریف، محمدکاظم سجادپور، تهران: میزان، ۱۳۸۹، ۲۸۰ ص.[۶۸]
- دوران گذار روابط بین‌الملل در جهان پساغربی؛ محمدجواد ظریف، محمدکاظم سجادپور، عباداله مولایی، تهران: وزارت امور خارجه،مرکز چاپ و انتشارات، ۱۳۹۵.[۶۹]
کتاب آقای سفیر
نوشتار اصلی: آقای سفیر: گفتگو با محمدجواد ظریف
- آقای سفیر: گفت و گو با محمدجواد ظریف سفیر پیشین ایران در سازمان ملل متحد مصاحبه کننده: محمدمهدی راجی، تهران : نشر نی، ۱۳۹۲،۳۸۴ ص.
کتاب «آقای سفیر» نوشته محمد مهدی راجی دربارهٔ زندگی محمدجواد ظریف است. کتاب که گفتگو با محمدجواد ظریف به عنوان سفیر پیشین ایران در سازمان ملل است دربرگیرنده نکاتی دقیق و تاریخی دربارهٔ زندگی و زمانهٔ اوست. همچنین کتاب مقاطع مختلفی از زندگی دکتر ظریف از دوران کودکی تا آخرین سمت او به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل را پوشش داده و روایت دست اولی دربارهٔ مهم‌ترین وقایع سیاست خارجی ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ارائه کرده است.[۷۰]
